Với hơn 1.269 loài cây dược liệu đặc trưng, trong đó, có 82 nguồn gen quý hiếm, như: Xáo tam phân, kim ngân hoa, nghệ đen, linh chi tím, sa nhân tím,… tỉnh Ninh Thuận đã triển khai, thu hút nhiều dự án bảo tồn và phát triển nguồn dược liệu để khai thác tiềm năng, lợi thế, hướng đến sản xuất sản phẩm dược liệu hàng hóa.

Hằng năm, tỉnh khai thác hơn 3.000 tấn dược liệu quý, phục vụ nhu cầu chữa bệnh cho người dân tại nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước.

Bảo tồn nguồn dược liệu gắn với đa dang sinh học và môi trường

Tỉnh Ninh Thuận đặt mục tiêu chính đến năm 2025 sẽ bảo tồn và khai thác bền vững 82 nguồn gene cây dược liệu quý hiếm, đặc trưng của tỉnh; phát triển 25 cây dược liệu quý, đặc hữu với quy mô lớn đáp ứng nhu cầu thị trường; phát triển 60 cây dược liệu với quy mô lớn phục vụ khám, chữa bệnh bằng bài thuốc gia truyền của đồng bào Chăm

Năm 2009, Hội Ðông y tỉnh Ninh Thuận được Quỹ Môi trường toàn cầu hỗ trợ 50.000 USD để thực hiện dự án "Xây dựng mô hình trình diễn, bảo tồn nghề thuốc nam truyền thống của đồng bào dân tộc Chăm tỉnh Ninh Thuận" tại xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải, giúp địa phương xây dựng vườn thuốc nam mẫu.

Dự án được người dân hưởng ứng, đã trồng hơn 10ha dược liệu đặc hữu và hình thành các làng nghề bốc thuốc nam truyền thống với kinh nghiệm hàng trăm năm, như: Làng nghề bốc thuốc nam của người Chăm ở xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải, có hơn 1.200 hộ gia đình hành nghề (chiếm hơn 50% dân số toàn xã).

Tại các vùng đồng bào Chăm huyện Ninh Phước, đồng bào Raglai huyện Bác Ái, người dân cũng khai thác nhiều loại dược liệu địa phương để bào chế thuốc chữa một số bệnh thường gặp.

Giám đốc Sở Y tế tỉnh Ninh Thuận Lê Vũ Chương cho biết, hơn 10 năm qua, tỉnh đã có định hướng thực hiện các mô hình liên doanh, liên kết để mở rộng diện tích và nâng cao công tác bảo tồn, phát triển nghề thuốc nam truyền thống của đồng bào Chăm qua việc triển khai các đề tài: "Bảo tồn và phát triển nguồn gen nấm quế linh chi"; "Nghiên cứu bảo tồn và phát triển một số nguồn gen cây thanh thiên quỳ, cây sa nhân tím"… có nguồn gốc từ Vườn quốc gia Phước Bình, huyện Bác Ái… đã tạo khí thế mới cho đồng bào DTTS và miền núi nâng cao nhận thức về bảo tồn và biết cách sản xuất dược liệu quý thành sản phẩm hàng hóa, đem lại giá trị kinh tế cao, từng bước tăng thu nhập, nâng cao đời sống.

Song song với đó tỉnh tích cực vận động đồng bào DTTS vùng dự án liên kết với doanh nghiệp nuôi trồng dược liệu; hỗ trợ phát triển sản xuất vùng nuôi trồng dược liệu gắn với hoạt động du lịch sinh thái.

Đẩy mạnh sản xuất sản phẩm hàng hóa từ dược liệu

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Long Biên, cùng với việc mở rộng nhiều nông trại của nông dân, Viện Nghiên cứu Bông và Phát triển nông nghiệp Nha Hố (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã triển khai mô hình trồng thử nghiệm 80.000 cây đinh lăng theo tiêu chuẩn GACP-WHO (Thực hành tốt nuôi trồng và thu hái theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới). Bước đầu cho thấy, loài cây này thích ứng tốt với khí hậu, thổ nhưỡng nơi đây. Hiện nay, có một số dự án lớn đầu tư gần 40 tỷ đồng, như: Công ty cổ phần Nông nghiệp Thiên Ðường trồng 10ha cây nhàu và cây đinh lăng tại huyện Thuận Bắc; Công ty cổ phần Ðầu tư và Phát triển nông nghiệp công nghệ cao Ninh Thuận thực hiện dự án trồng cây ăn trái và dược liệu tại xã Phước Tiến, huyện Bác Ái…

Ông Nguyễn Minh Tín, Phó Tổng Giám đốc Công ty GC Food cho biết: Công ty đã liên kết với nông dân bằng hình thức hỗ trợ đầu tư vốn, kỹ thuật từ sản xuất đến chế biến sản phẩm hàng trăm héc-ta cây nha đam (lô hội) được áp dụng công nghệ tiên tiến theo hướng tự động hóa, đã đầu tư xây dựng nhà máy chế biến sản phẩm lớn nhất Việt Nam, năng lực sản xuất hơn 45.000 tấn thạch nha đam/năm. Sản phẩm được cấp giấy chứng nhận GlobalGAP, xuất khẩu ra nước ngoài.

Hiệu quả kinh tế vượt trội mà cây nha đam mang lại đã mở ra hướng mới cho người nông dân thôn Xóm Bằng trong việc lựa chọn được loại cây trồng phù hợp. Trong năm 2023, vùng nguyên liệu cây nha đam ở địa phương này đã được mở rộng thêm 20ha và dự kiến đến năm 2025 sẽ được địa phương phát triển lên 50ha, tạo công ăn việc làm ổn định cho bà con dân tộc Raglai tại đây.

Cùng với đó, tỉnh đã thu hút nhiều doanh nghiệp đầu tư trồng hàng trăm héc-ta các loại dược liệu, đồng thời khai thác nguyên liệu từ nguồn dược liệu bản địa để sản xuất sản phẩm hàng hóa đặc thù như: Nước uống đóng chai, trà túi lọc, viên nén đinh lăng, trà khổ qua rừng, thạch nha đam… cung cấp ra thị trường hơn 10 triệu sản phẩm/năm.